Olivenza, een Portugees stadje onder Spaans bewind

Ik hoorde een hele tijd geleden voor het eerst over Olivenza, maar had nooit gedacht dat ik uiteindelijk de kans zou krijgen om deze nogal geïsoleerde grensplaats te bezoeken. Wist ik veel dat ik deze plek jaren later zou bezoeken, wanneer ik tijdens een roadtrip toevallig in de buurt was.

Ik herinner me gelezen te hebben dat Olivenza een klein stadje in Portugal was. Totdat het ongeveer tweehonderd jaar geleden door de Spanjaarden werd veroverd en sindsdien onder hun gezag was gebleven. Ik las dat de mensen hier Portugees zijn, net als hun naam, de architectuur, het eten en de taal; en dat het enige Spaanse aan Olivenza het bestuur is waaraan de inwoners belastingen moesten betalen en aan wiens wetten ze zich moeten houden. Ik wist helemaal niet dat dit kleine stukje van Portugal onder Spaans bestuur, net langs de Spaans-Portugese grens, bestond. Dus toen ik eindelijk in de buurt was, moest ik gewoon eens een kijkje gaan nemen om met mijn eigen ogen te zien hoe het er in Olivenza aan toe gaat.

Hoe Portugees is Olivenza?

Olivenza ziet er Portugees uit, maar klinkt Spaans. Je waant er je in Portugal als je kijkt naar de straten, de zwart-witte kasseien op de grond en de Manuelstijl van de architectuur aan zowel de binnenkant als de buitenkant van de kerken. Er zijn veel gelijkenissen tussen de Portugese en Spaanse architectuur, maar het zijn deze kleine eigenaardigheden die Portugal onderscheiden van zijn Spaanse buur, en in Olivenza vind je deze typische Portugese invloeden overal terug. Wat mij vooral opviel, waren de blauwe en witte tegels in de kerk van Santa María Magdalena, die legendarische scènes uit de Portugese geschiedenis uitbeelden.

Church of Santa María Magdalena, Olivenza

Plaza de Santa Maria Magdalena, s/n, 06100 Olivenza, Badajoz, España

In sommige opzichten had ik het gevoel dat ik in Portugal was, maar toch niet helemaal. De klanken van de taal in Olivenza namen me terug mee naar Spanje. Het Spaans wordt hier uitgesproken wordt met een Extremeño-tongval, en bij het praten schiet het stemgeluid veel meer de hoogte in dan bij het rustige en meer gereserveerde Portugees. Ik was eerlijk gezegd een beetje teleurgesteld dat ik niet de 'oorspronkelijke' taal hoorde spreken, al had ik het geluk dat ik twee bejaarde mensen elkaar hoorde begroeten in het Portugees. "Bom día" zeiden ze toen ze elkaar kruisten op het hoofdplein van de stad.

Hoe is Olivenza Spaans geworden?

Olivenza ging vele malen van Moorse handen over in christelijke handen en omgekeerd, tot in 1297. Toen werd het een Portugees stadje dat voor meer dan vijfhonderd jaar Portugees zou blijven. In 1801, toen de Spanjaarden Portugal binnenvielen tijdens de Sinaasappeloorlog, kwam hier verandering in. Deze korte oorlog was in enkele weken beslecht, maar zou voor Olivenza alles voorgoed veranderen. De stad werd veroverd door de Spanjaarden, die haar nooit teruggegeven hebben.

Het merendeel van de lokale bevolking lijkt inmiddels bijna volledig Spaans te zijn geworden. Maar veel oude mensen in de stad spreken nog steeds Portugees en halen nog regelmatig herinneringen op aan hun grootouders voor wie Portugees hun moedertaal was. In een poging om het Portugese verleden van de stad te bewaren, werden in 2010 de oorspronkelijke Portugese straatnamen teruggegeven aan Olivenza. Vandaag de dag zijn deze in elke straat te zien. Portugal claimt de stad nog steeds als zijn eigen grondgebied, maar het geschil is er één tussen vrienden. Bovendien onderhouden de twee naties een betere relatie dan ooit tevoren. Het ziet er dus naar uit dat Olivenza in Spaanse handen zal blijven, maar het Portugese erfgoed zal er ongetwijfeld voor altijd blijven voortbestaan.