Teatr Współczesny

Tadeusz Nyczek

Współczesny został po raz pierwszy nazwany Izbą i powstał tuż po wojnie w Łodzi. Kiedy w 1949 roku wszystkie teatry zostały znacjonalizowane, zespół został przeniesiony do Warszawy i od tego czasu Mokotowska 13 żyje jako Współczesna. Choć założona przez czterech artystów i w tym zestawie rządził przez pewien czas, kojarzona była przede wszystkim z nazwiskiem Erwina Axera, jednego z największych twórców powojennego teatru. Idea współczesności nie miała być intelektualnie oderwana od Zachodu, gdy istniało polityczne przywiązanie do Wschodu. Oznaczało to zwrócenie się w stronę literatury i kultury europejskiej, jak najbardziej współczesnej, co w inny sposób uzasadniało nazwę teatru.

Ale było coś więcej: nie być internalizowanym wewnętrznie, być narażonym na zaburzenia psychiczne. Nie tylko warszawska publiczność szybko zrozumiała, a dziesiątki lat istnienia Współczesnej to ludzie, którzy starali się nie zapominać, że stać ich na coś więcej niż tylko zgodę na wspólność życia w szarości socjalizmu. Przez wiele lat był to teatr w najlepszym tego słowa znaczeniu. Wystawiał wielką sztukę literacką w doskonałej reżyserii i najlepszych możliwych castingach. Nie było tekstu przechodzącego przez gwizdki fanbazu reżysera, a on nie kładł głowy na to, na czym chciałby stanąć. Profesjonalne rzemiosło, mądra literatura - w czasach śmiertelności sercowo-naczyniowej była to budowa wysp odporności duchowej. Wiele prawykonań trafiło do Historii Teatru Wielkiego. Beckettowskie "Czekanie na Godota" (1957), "Kariera Artura Ui", Brecht (1962 - z genialnym Tadeuszem Łomnickim), Tango Mrożka (1965 i 1997), "Mistrz i Małgorzata" Bułgakowa (1987) Fragmenty o znacznie większej całości. Od 1981 r. Współczesny Maciej Englert, kontynuujący i rozszerzający linię programowania Axer. Był to najbardziej burzliwy z XX wieku w historii i w całej powojennej Polsce. "Solidarność," stan wojenny, potem wolność i reżim zmieniają się w całym kraju jak tornado, obalają zasady, mieszają koncepcje, zmieniają reguły życia wspólnotowego. Przez te burze, Współcześni okaleczyli jak wszyscy inni, ale jako jeden z niewielu nie musiał nic apelować, przepraszać za nic, odciąć wszystko. Dziś nie jest już w stanie pełnić takiej roli jak kiedyś - mostu między nami a światem. Wszystko jest wolne, świat jest otwarty, możesz wybrać.

Ale niektóre rzeczy nie starzeją się: inteligencja, jak profesjonalizm i dobra intuicja. Współczesne gwiazdy nadal są aktorkami, choć ich dawni wielcy nie żyją - Łomnicki, Mrozowska, Mikołajska, Fijewski, Wołonąko, Ludwiżanka, Gordon-Gorecki, Czechowicz.

Ale Maja Komorowska, Marta Lipińska, Krzysztof Kowalewski i Janusz Michałowski nadal tu pracują. Wciąż są występy, które raz, są trudne do zdobycia. I to jeden z niewielu teatrów w Polsce, który nie ma publiczności, tylko kasy biletowe. Jest tu świetna klasyka i najnowsze wiadomości, od dramatów towarzyskich po najzabawniejszą farsę.

Kto chce oddać swój codzienny stres w szatni i oddychać innym, lepiej uporządkowane powietrze, wpuść go do Mokotowskiej 13.